Henk Waninge

Henk Waninge

PR

Column Grenzeloos: Terug in de tijd: 1572

Opinie

Jaartallen. Op school werden we ermee doodgegooid. 1492: Columbus ontdekt Amerika, 1672: Rampjaar (redeloos, radeloos, reddeloos), 1789: bestorming Bastille. Een jaartal dat iedereen zal kennen is 1600: Slag bij Nieuwpoort.
Ook leerden we dat de Tachtigjarige Oorlog begon in 1568 met de Slag bij Heiligerlee. Maar in onze regio begon die oorlog - nu de Opstand geheten - in 1572. En laat dat nu 450 jaar geleden zijn, dus hebben we te maken met een heus herdenkingsjaar met als thema’s vrijheid, verdraagzaamheid, verbondenheid en verscheidenheid zoals die in 1572 door de Hollandse Statenvergadering werden vastgelegd. Klinkt mooi, maar de praktijk is een stuk weerbarstiger.
In goed Achterhoeks: joa, joa.
1572 wordt in de huidige geschiedschrijving gezien als het geboortejaar van Nederland. Voor onze streek was ‘t het begin van veel kommer en kwel. De Gouden Eeuw, die tijdens en na de oorlog Holland een enorme boost gaf, ging grotendeels voorbij aan gebieden die ‘achter’ Hoevelaken lagen. De ellende in het Achterhoekse rampjaar wordt door Peter Bresser beschreven in de 37e jaargang van de Achterhoekse Almanak.
Een grote rol in het drama speelde ‘onze’ graaf Willem van den Bergh, die zetelde in kasteel Bergh in ‘s-Heerenberg. Van zijn zwager Willem van Oranje kreeg hij de opdracht een veldtocht langs de IJssel te ondernemen en Gelre en Overijssel voor de Opstand te winnen. Nou, dat hebben ze hier geweten. Rampokkend en brandschattend trokken de troepen van Willem door stad en land. Vooral kerken en kloosters moesten het ontgelden. Daarmee maak je geen vrienden... De bevolking moest weinig weten van de Geuzen en de Opstand. Gelre bleef overwegend trouw aan de Spaanse koning en het rooms-katholieke geloof.
Een antwoord liet niet lang op zich wachten. Landvoogd Alva stuurde zijn zoon Don Frederik naar het graafschap Zutphen, en die liet zich evenmin onbetuigd. Wat heet, de stad Zutphen die de
kant van de opstandelingen had gekozen, werd daarvoor zwaar gestraft. Zutphenaren werden opgehangen of in de half bevroren IJssel gegooid. Anderen werden in de vrieskou naakt de stad uitgedreven. Het aantal vermoorde inwoners wordt geschat op 500.
Willem van den Bergh was inmiddels opgerukt tot Kampen, maar toen daar het nieuws van de moordpartij in Zutphen bekend werd hielden veel van zijn soldaten het voor gezien. Met het restant van zijn troepen sloeg Willem op de vlucht. Het werd - gezeten op een mestkar en deels vermomd - een smadelijke aftocht. Eind 1572 waren alle steden in deze regio weer in Spaanse handen. Maar dat was geen verbetering, want ook de Spanjaarden misdroegen zich. De toon voor de komende decennia was gezet. De bevolking zuchtte onder het geweld van rondtrekkende soldaten en moest zowel aan de Spanjolen als de Staatsen (Geuzen) een torenhoge garnizoensbijdrages betalen.
Dus terwijl 1572 voor Holland juist het begin was van vrijheid en voorspoed was het voor Achterhoekers een rampjaar en het begin van 40 jaar terreur en afpersing. Om met Bredero te spreken; ‘t kan verkeren.

(tekst: Henk Waninge)

Advertenties doorgeplaatst vanuit de krant