Heidi van Limburg Stirum, directeur van Huis Bergh, voor de entree van de tentoonstelling over Willem IV Van den Bergh. Foto: Karin van der Velden
'Zo leren inwoners de eigen geschiedenis kennen'
Wat gebeurde er toen Willem IV tijdens de tachtigjarige oorlog van kant wisselde?
Door Karin van der Velden
's-Heerenberg - In Kasteel Huis Bergh is nu de tentoonstelling 1572 - De opstand van Willem IV van den Bergh te zien. Deze graaf werd in het kasteel geboren en trouwde met Maria van Nassau, de zus van Willem van Oranje. Willem IV speelde een rol in de tachtigjarige oorlog.
Er is dit jaar landelijk aandacht voor het jaar 1572. Het jaar is een keerpunt in de tachtigjarige oorlog en het jaar dat gezien wordt als het begin van de geboorte van Nederland, nu 450 jaar geleden. Huis Bergh zocht aansluiting bij de landelijke aandacht, met een heel lokaal onderwerp. Want hoewel hij heel lang neutraal bleef, komt ook Willem IV in 1572 in opstand tegen Spanje.
"Met een team gingen we om tafel en dachten na over het verhaal dat we zouden kunnen brengen", vertelt Heidi van Limburg Stirum, directeur van Huis Bergh. "Archivaris Peter Bressen ging in de archieven kijken en haalde mooie dingen tevoorschijn. We hebben het vervolgens over de insteek gehad. We hadden voor het thema heldhaftig kunnen kiezen, maar we hebben ervoor gekozen om nuance aan te brengen. Het is namelijk niet altijd zwart wit. Willem IV is tijdens de tachtigjarige oorlog van kant gewisseld, wij vertellen wat er dan gebeurt. Hij komt er in de geschiedschrijving daarom ook vaak niet goed af.
"We hebben een keus gemaakt uit afbeeldingen, archiefstukken en voorwerpen uit die tijd. Alle stukken zijn uit onze eigen collectie. Huis Bergh heeft na het Koninklijk Huis het groot huisarchief van Nederland, daar zijn we heel trots op. De volgende stap was het kiezen van de plek voor de tentoonstelling, die is in de gang waar normaal informatie hangt over mensen die in het kasteel hebben gewoond. Met Frans Hesselink als vormgever dachten we na hoe we de tentoonstelling zouden presenteren. De kleuren rood en oranje geven de tegenstelling aan, de kleur van Willem van Oranje en het rood van Huis Bergh. Willem IV was een bannerheer, een hogere rang in de ridderlijke hiërarchie. In de tentoonstelling zie je dat terug door het gebruik van banieren aan beide zijden van de gang. Aan de wand zie je details van prenten uit die tijd.
"Het was geen
makkelijke
tijd voor de
mensen die
hier woonden."
"Er komen allerlei aspecten aan de orde. Zijn huwelijk met Maria van Nassau, met wie hij zestien kinderen kreeg, maar ook hoe de inwoners van 's-Heerenberg in die tijd leefden. Inwoners leren zo ook hun eigen geschiedenis kennen. Het was geen makkelijke tijd voor de mensen die hier woonden. Niet een aanloop naar de Gouden Eeuw, 1572 was in Gelderland en Overijssel een aanloop naar een donkere periode. Het gebied werd veroverd door De Geuzen en heroverd door de Spaansgezinde troepen. Het platteland werd geplunderd en de bevolking kreeg te maken met verwoesting, verdeeldheid en verdriet. De Spanjaarden waren katholiek en verketterden andersdenkenden. Zij werden vervolgd, gemarteld en ter dood veroordeeld.
"Het had trouwens niet veel gescheeld of Willem IV was net als Egmont en Horne op het schavot geëindigd. Die twee gaven gehoor aan een uitnodiging om voor de Raad van Beroerten te verschijnen, maar Willem IV vluchtte samen met Maria van Nassau en hun kinderen naar Duitsland. Egmont en Horne werden in 1568 op de Grote Markt in Brussel onthoofd."
Combikaarten
Kasteel Huis Bergh en Stadsmuseum Bergh werken samen om de tentoonstelling tot een totaalbelevenis te maken. In het Stadsmuseum heeft Maria van Nassau, vrouw van Willem IV en zus van Willem van Oranje de hoofdrol. Maria wordt tijdens de oorlog voortdurend heen en weer geslingerd tussen trouw aan haar man graaf Willem IV en trouw aan haar broer Willem van Oranje. Stadsmuseum Bergh belicht het levensverhaal van deze moedige vrouw.
Elke zondagmiddag is er een combikaart te koop om de twee tentoonstellingen te bezoeken. Heidi: "Maria van Nassau ontvangt bezoekers bij het Stadsmuseum en neemt hen, in historisch kostuum, mee voor een stadswandeling langs historische gebouwen en plekken in de stad. Zij laat ook sporen zien die de tachtigjarige oorlog in de stad heeft achtergelaten. De bezoekers aan het kasteel worden ontvangen door Willem IV van den Bergh."
Kasteel Huis Bergh
Het kasteel werd waarschijnlijk rond 1250 gebouwd door de heren van Bergh. In 1712 kwam Huis Bergh en alles wat daarbij hoorde in het bezit van het geslacht Von Hohenzollern-Sigmaringen. Zij woonden er niet zelf, maar verhuurden het kasteel, dat dreigde vervolgens in verval te geraken. Twee eeuwen later kocht Jan Herman van Heek, een rijke textielfabrikant uit Enschede, Huis Bergh en hij werkte er hard aan om het kasteel weer in oude glorie te herstellen. Twee keer brandde het kasteel af, de laatste keer in 1939.
In het kasteel is een prachtige verzameling middeleeuwse kunst te zien, die Van Heek overnam van Friedrich Wilhelm Mengelberg, een Duits-Nederlandse architect van kerkinterieurs en kunstverzamelaar. Het meubilair en de kruiswegstaties van de Pancratiuskerk in 's-Heerenberg komen uit de ateliers van Friedrich Wilhelm Mengelberg.
Stichting Huis Bergh is eigenaar van 25 Rijksmonumenten, bijvoorbeeld van de Grafelijke korenmolen in Zeddam, die de oudste molen van West-Europa is.
Meer informatie
De combikaarten kosten € 13,50 en worden in september en oktober elke zondag bij zowel Stadsmuseum Bergh als Kasteel Huis Bergh verkocht. Beide musea zijn open van 12.30 tot 16.30 uur. De stadswandelingen starten om 13.30 uur en 14.30 uur en duren 45 minuten.