Crisisexpert Gert-Jan Ludden overhandigt het nieuwe boek 'Leren van corona - inspirerende inzichten vanuit de praktijk' aan de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb. Foto: Bas Eenhoorn

Crisisexpert Gert-Jan Ludden overhandigt het nieuwe boek 'Leren van corona - inspirerende inzichten vanuit de praktijk' aan de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb. Foto: Bas Eenhoorn 

Inzichten van deskundigen in verschillende disciplines gebundeld in ‘Leren van corona’

Zorg

ALMEN - Nog geen jaar na het verschijnen van ‘Corona onthult systeemcrisis; een ontluistering voor de samenleving’ ligt er alweer een boek van crisisexpert Gert-Jan Ludden. Verschil is dat zijn rol in ‘Leren van corona - inspirerende inzichten vanuit de praktijk’ die van medesamensteller en eindredacteur was, terwijl hij het vorige boek zelf schreef.

Door Rudi Hofman

Het nieuwe boek is een initiatief van Gert-Jan Ludden en de op 28 september overleden veiligheidsexpert Fred Zaaijer uit Eerbeek. “Fred was een van mijn beste vrienden waarmee ik de afgelopen achttien jaar dagelijks contact heb gehad. Hij werd eind juli plotseling ziek en twee maanden later was het al voorbij. Ik heb zijn uitvaartdienst mogen leiden.”

Zaaijer en Ludden kwamen begin 2021 op het idee om een breed scala ‘deskundigen uit het veld’ te benaderen met de vraag hun ervaringen en inzichten opgedaan tijdens de coronacrisis op papier te zetten. Met als doel een zo’n breed mogelijk perspectief te schetsen.

Tussentijds evalueren
“Wij zeiden: deze crisis heeft zo’n enorme impact en raakt iedereen, jong en oud, zakelijk en privé en publiek en privaat, dat we er alles aan moeten doen om nu echt fundamentele goede lessen te leren. Als we dat nu niet doen, gaan we het echt nooit meer leren”, zegt Ludden. Dat dit besef nog niet tot de beleidsmakers is doorgedrongen, blijkt volgens de eigenaar van SVDC Advies in crisisbeheersing in Almen uit het feit dat ‘Den Haag’ niet regelmatig tussentijds evalueert.

Bij een ramp, zo legt Ludden uit, evalueer je altijd achteraf omdat een ramp zich in een kort tijdsbestek voltrekt. “Maar bij een crisis die lang duurt moet je tussentijds evalueren zodat je waar nodig kunt bijsturen. Maar kijk naar de Onderzoeksraad voor Veiligheid die de evaluatie doet voor het kabinet. Zij is op 7 mei 2020 begonnen en komt in februari 2022 met een eerste evaluatierapport en die gaat alleen over de aanpak tijdens de eerste golf. Dan kun je beter stoppen, dit is natuurlijk amateurisme ten top.”

Poolse landdag’
In het eerste hoofdstuk concludeert Rob de Wijk, oprichter en directeur van Den Haag Centrum voor Strategische Studies, dat de nationale crisisstructuur in Nederland totaal niet werkt. ‘Deze crisisstructuur is geworteld in de Nederlandse politieke cultuur van polderen. Het gevolg is een Poolse landdag die haaks staat op de eisen van effectieve crisisbeheersing (…). De meest onthutsende verklaring voor de falende crisisbeheersing is dat achtereenvolgende regeringen willens en wetens de sturende taak van het Rijk voor landelijke crisis hebben verwaarloosd en zelfs bewust hebben afgebroken’, schrijft De Wijk.

Het is volgens Ludden dáárom van cruciaal belang dat er een veel strakkere operationele commandovoering in deze coronacrisis komt. “Dat zou een civiel-militaire geïntegreerde staf moeten zijn. De commandant van zo’n staf geeft dan input in het crisisbeleidsteam in Den Haag. Dan heb je dat goed geborgd.” 

Lessen uit verleden
Ludden verwijst vervolgens naar het verhaal van Eelco Dykstra, een internationaal crisis- en rampenexpert met een medische achtergrond. “Dykstra concludeert dat we heel erg slecht leren uit rampen en crises vanuit het verleden. Dat we die opgedane kennis niet borgen, is ook een beetje de rode draad in het boek.”

Volgens Caren Frentz, directeur van Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid is de bundeling van kennis en krachten tijdens een crisis essentieel. Aanbevelingen van haar kant zijn onder meer: zoek de samenwerking met de juiste partners en bereid je met scenariodenken voor op het onvoorstelbare. Met dit laatste ‘leer je anticiperen op onverwachte situaties. Het vergroot de intelligentie van de organisatie en je bent beter voorbereid op het onvoorstelbare’, schrijft Frentz.

In het boek staan verder leerzame bijdragen van onder andere ziekenhuisbestuurder Peter Langenbach, onderwijsbestuurders Els Kooijmans, en Stéphane Cépero, oud-wethouder van Valkenburg, Claudia Bisschops en voormalig waarnemend burgemeester van Vlaardingen, Bas Eenhoorn.

Interessant is ook de beschouwing ‘Veiligheid, vrijheid en het virus’ van Paul Nieuwburg, hoogleraar politieke filosofie aan Universiteit Leiden. Volgens Nieuwburg heeft de liberale staat de morele verantwoordelijkheid voor de veiligheid van zijn burgers, maar moet hij, waar mogelijk, ook op de eigen verantwoordelijkheid van zijn burgers vertrouwen. 

Lichamelijke integriteit
Nieuwburg stelt dat ‘een verplichting tot vaccinatie onbespreekbaar is (of in ieder geval zou moeten zijn). De reden is niet alleen dat burgers door een dergelijke verplichting gedwongen worden een ingreep in hun lichamelijke integriteit te ondergaan. Minstens zo belangrijk is het feit dat het de staat is die zichzelf het recht aanmatigt deze ingreep uit te voeren. De staat moet er dus niet alleen voor zorgen dat burgers uit de sfeer van elkaars lichamelijke integriteit blijven. De staat zélf heeft daar evenmin iets te zoeken. Het loslaten van dit beginsel is een cruciale stap op een glijdende schaal’, aldus de hoogleraar.

Gert-Jan Ludden ziet ‘Leren van corona - inspirerende inzichten vanuit de praktijk’ als interessant leesvoer voor zowel professionals in het werkveld als voor iedereen die met interesse de coronacrisis van nabij volgt. Het boek is volgens hem ook heel geschikt als lesmateriaal in het mbo, hbo en wetenschappelijk onderwijs.

Aboutaleb
Het eerste exemplaar is op dinsdag 7 december, voorafgaande aan de officiële presentatie in Zeist op woensdag 8 december, aangeboden aan burgemeester Ahmed Aboutaleb van Rotterdam. Het boek is te bestellen via uitgever SVDC via www.svdc.nl/boek-leren-van-corona- of via Bol.com.

Advertenties doorgeplaatst vanuit de krant