Met alle respect ofzo

Taal is machtig, je kunt er iemand mee maken of breken. Maken, door mooie (gemeende) complimenten te geven waardoor iemand zich belangrijk en gehoord en gezien voelt. Breken, door snedig te zijn, tactloos misschien, waardoor iemand zich in de hoek gedrukt voelt, of geïntimideerd en onveilig. Het is de toon die de muziek maakt!

Met taal kun je ook heel manipulatief zijn. Daar zijn vele voorbeelden van te noemen, die waarschijnlijk voor velen best herkenbaar zijn. Iedereen maakt zich er wel eens schuldig aan, vermoed ik. De ergste vind ik wel met alle respect.

‘Met alle respect’ is een vrijbrief om erna álles te mogen zeggen, hoe hard en onvriendelijk het ook is. Het is een flauwe introductie om een hatelijke opmerking bij voorbaat al te camoufleren. “Met alle respect, maar je kraamt wel heel wat onzin uit, zeg!”

Taal is zo nu en dan ook vaag. Dat wat je zegt, is vlees noch vis. Je zegt iets, maar je kunt net zo goed iets heel anders bedoelen dan je zegt. Neem de uitspraak ‘ofzo’. Eigenlijk moet het ‘of zo’ zijn, met een spatie ertussen, maar de woorden hebben nauwelijks nog een letterlijke eigen betekenis meer, vandaar dat ‘ofzo’ ook goedgekeurd wordt. Het gebruik van ‘ofzo’ komt van ‘of zoiets’, daar is het een afkorting van. Met ‘ofzo’ zeg je: Ik zeg ook maar wat… “Komen jullie zaterdagavond gezellig eten? Dan maak ik een heerlijk visgerecht, ofzo.” Het kan natuurlijk ook vleesfondue worden, of groentelasagne!

‘Een soort van’ is ook zo vaag. Bedoel je een echte soort, dan is het duidelijk: Katoen is een soort stof, waarvan onder meer sweatshirts worden gemaakt. Maar in de zin: “Waarom wordt hij meteen van het veld gestuurd en krijgt hij niet eens een soort van waarschuwing?” Een soort van is in deze zin een vage nuancering, die niks zegt. Je krijgt een waarschuwing, of die krijg je niet. Daar zit niks tussen.

Woorden die een tekst vaag maken, zijn er veel. Het gaat in dezen ook om woorden die een ondefinieerbare hoeveelheid aanduiden: “Heel wat mensen zijn verkouden.” Het is totaal onduidelijk om hoeveel mensen het gaat. Dergelijke woorden noemen we in de taalkunde kwantoren. Het beste kun je gewoon concreet zijn. Zeg letterlijk wat je bedoelt, maar – met alle respect – dat komt soms best een soort van boud over ofzo…