‘Ik maak vlekken, kies ‘n beeld en dat groeit tot een schilderij’

DIDAM - De schilderijen van de 91-jarige mevrouw Jos Slootweg worden geëxposeerd in het bijgebouw van de kerk van de protestantse gemeente in Didam. Al meer dan vijftig jaar is schilderen haar lust en haar leven: “Als ik schilder, vergeet ik de wereld om mij heen, dan bestaat alleen het schilderen.”

Door Karin van der Velden

Elke week gaat Jos Slootweg naar Doesburg om bij Ellie Slegten in het atelier op zolder of in de tuin te werken aan haar schilderijen. “Zij bekommentarieert mijn werk en is heel goed in het enthousiasmeren. Haar man, Marten Hendriks, richt nu de tentoonstelling van mij in. Hij vertelt me heel veel over de theorie van het schilderen. Een ideale combinatie.

“Schilderen is voor mij ontspannend en relativerend. Ik kan mijn geest de vrije loop laten. Ik maak van een schilderij een soort gedicht, het zijn dingen die zich in mijn hoofd afspelen. Die verbeeld ik op het doek. Ik ben rechtshandig, maar ik neem een oude lap in mijn linkerhand en dan ga ik zonder te kijken met die lap over het schildersdoek. Vervolgens ga ik kijken wat ik erin zie. Ik draai het doek vier keer om. Als ik de vier zijden heb bekeken, kies ik er een. Alle vier zijden zouden een ander schilderij kunnen worden, ik zie overal beelden in. Ook als ik naar een kleed kijk, zie ik bijvoorbeeld mannetjes en dieren.” Jos pakt een fantasieschilderij in groen met zachtgeel en roze. Uit het niets komen allerlei dierenfiguren te voorschijn. Dan laat ze ook een heel realistisch schilderij zien. Een strandzicht met zeemeeuwen en een aalscholver. “Dit schilderij staat op het kaft van een boek over mijn leven. Dat heb ik de kinderen cadeau gedaan toen ik 91 werd.”
Voor de tentoonstelling heeft Jos de nodige schilderijen verzameld. “Er hangt ook aardig wat werk bij particulieren, maar ik heb nooit bijgehouden waar wat naar toegegaan is. Ook bij mijn kinderen hangt van alles. En ik heb nog wat in opslag staan.”

Opbrengst voor 
Artsen zonder Grenzen
De schilderijen zijn ook te koop: “Ik heb bedacht dat ik er een minimum prijs erop zet, dat zijn dan voornamelijk de materiaalkosten. Mensen kunnen een meerprijs betalen. De totale opbrengst van de tentoonstelling gaat naar Artsen zonder Grenzen. Een heel mooi en nuttig doel. Je gezondheid is het belangrijkste. Als mensen geen gezondheidszorg krijgen, is dat rampzalig.”

Mevrouw Slootweg weet waar ze over praat, ze lag regelmatig in het ziekenhuis. “Ik werd al jong aan mijn heup geopereerd, toen lag je nog maanden in het ziekenhuis.” Het belemmerde haar in haar studies, hoewel ze meer studeerde dan menige andere vrouw van haar leeftijd. “Ik ben niet voor het huishouden geboren”, vertelt ze lachend. Nadat ze als stenotypiste werkte, studeerde voor lerares en gaf stenografie en machineschrijven aan verschillende middelbare scholen. “Dat deed ik in het Nederlands, maar ook in het Engels, Duits en Frans.” De operatie maakte een voortijdig einde aan de studie rechten, die ze twee jaar lang aan de Universiteit van Amsterdam deed. Daarna volgde een studie Frans, die stopte toen haar man, Jos trouwde al jong, voor het werk naar Engeland moest. “Daar voelde ik me verweesd. Mijn vader was net overleden, de twee oudsten bleven in Nederland om te studeren en ik moest mijn huisdieren achterlaten. Ik heb heel wat tranen gelaten.

Schilderlessen
Op een dag belde de buurvrouw toen ik net zo’n jankbui had. Ze nodigde me uit om ‘s morgens bij haar thee te komen drinken. Ik leerde zo ook de bijzonderheden van het Engels. Ik kende wel de Engelse handelstaal, maar niet het huis-tuin-en-keuken Engels. Als ze me vroeg: can you hand me the colander, wist ik niet dat ze de vergiet wilde hebben. Ik ben toen Engels gaan studeren en later nog Spaans. Later introduceerde de buurvrouw me bij het Townsend Guild. Een soort vereniging van huisvrouwen. Er waren allerlei subcommissies en daar kwam ik in aanraking met schilderen. Ik hield altijd al van tekenen. Als kind zei ik ‘tees’ en dan wist mijn moeder dat ik wilde tekenen. Dat woord kende ik eerder dan mama. Later maakte ik altijd tekeningetjes in de fotoalbums van mijn kinderen. Mijn buurman schilderde ansichtkaarten na. Dat leek me zo leuk, maar ik had geen notie hoe te beginnen. Toen bij het Guild de vraag kwam wie er wilde leren schilderen met olieverf, meldde ik me aan. Het eerste jaar was erg theoretisch, het ging over kleuren mengen en verhoudingen tot elkaar. En hoewel er veel cursisten afhaakten, kreeg ik de smaak te pakken en volgde ik een aantal jaren les aan het Hanson College for Adult Education. Mijn docent was een Nieuw-Zeelander die in Engeland woonde. Hij was erg gericht op het impressionisme. Dan vertelde hij tijdens de lessen wat over een impressionistische schilder. Ik heb allerlei kunstboeken en boeken over kunstschilders gelezen.”

Jos schildert graag in de buitenlucht. Soms is het wat magisch realisme dat door haar werk heen druppelt. Zo zie je in een schilderij van een vijver in een parkje dat de struiken eigenlijk vreemdsoortige beesten zijn. “Ik schilder eigenlijk nooit van een een voorbeeld, maar het werk groeit. Ik vertel gekke verhalen. Kijk dit schilderij met pony’s en vogels. Leuk voor een kinderkamer. Je kunt er zo een verhaaltje bij bedenken.” Een ander schilderij is van de urn van haar kleinzoon. Er omheen staat in steno een gedicht: Do not stand at my grave, I am not here, I did not die. Haar kleinzoon is veel te jong gestorven, hij was pas 21. Het gedicht kun je alleen lezen als je steno kent.

Terug naar Nederland
De kleinkinderen waren een reden om terug te keren naar Nederland. “Toen mijn man met pensioen ging verhuisden we naar een klein dorp net boven Cambridge. Maar ik wilde de kleinkinderen zien opgroeien, dus we gingen terug naar Nederland en kwamen we in 1983 in Loil terecht. Ik viel in Nederland weer in een gat. Omdat ik nogal veel gelezen heb over technieken en kunststijlen wilde ik weleens weten hoe oude meesters dingen opzetten. Bij Tonny Ros in Lobith leerde ik ouderwetse technieken.” Jos laat een schilderij van een stilleven zien met een kastje, een koperen ketel, en dan toch een twist door het abstracte schilderij dat op de achtergrond te zien is. “Nu schilder ik alweer tientallen jaren in Doesburg, niet wetende dat ik zo oud zo worden. Elke week ga ik er met de taxi naartoe. Het is toch fantastisch dat dat kan! Er wordt heel veel voor ouderen gedaan, je hoeft echt niet te klagen. En ik ben nog lang niet uitgeschilderd!”

Tentoonstelling
De tentoonstelling met schilderijen van mevrouw Jos Slootweg is op 26 en 29 mei en op 4 en 5 juni. Alle dagen van 12 tot 16 uur in het bijgebouw van de Protestantse Kerk, Torenstraat 10, 6942 BG Didam.