Column Grenzeloos: Asociaal gedrag

Schreeuwen, schelden, slaan, de agressie in ziekenhuizen - zo viel onlangs te lezen op de voorpagina van De Gelderlander - neemt toe. Ook in het Slingeland Ziekenhuis in Doetinchem, waar zorgmedewerkers vorig jaar 143 keer melding maakten van grensoverschrijdend gedrag van patiënten en bezoekers.
Bumperkleven, bedreigen docenten en doktersassistentes, molesteren hulpverleners, treiteren OV-personeel, voordringen in de rij, geluidsoverlast, burenruzies, haatberichten op de sociale media: de lijst met horkerig en hufterig gedrag is eindeloos. Als we zo doorgaan, belanden we weer in de tijd van de Hoekse en Kabeljauwse twisten, toen we elkaar vrolijk de kop insloegen.
Dat was vijf jaar geleden aanleiding voor SIRE (Stichting Ideële Reclame) aan de bel te trekken. De organisatie startte de campagne #doeslief, om mensen bewust te maken van asociaal gedrag. Goed bedoeld, maar dat heeft weinig effect gesorteerd, ergo: het wordt steeds erger, zo is uit onderzoek gebleken. Die boodschap was ook boterzacht en doet me denken aan een slogan uit de hippietijd ‘Make love, no war’. Daarmee breek je geen potten, zorg je niet voor een ander gedrag, zeker niet bij de doelgroep (‘Moet kunnen, maak ik zelf wel uit, waar bemoei je je mee?’).
In een halve eeuw is er veel veranderd. Ik groeide op met diverse ongeschreven regels. Zoals: als er geen zitplaats is in de bus of trein, sta jij op als een ouder iemand binnenkomt, als je naar de dokter gaat spreek je met twee woorden, in een rij sluit je rustig achteraan. Daarnaast waren er paar erecodes: je slaat geen meisje en vechten doe je altijd man tegen man.
Was dat een betere tijd? Nee, absoluut niet. Toen was er ook van alles mis, neem het grote verschil tussen rijk en arm, maar in de regel gingen mensen beleefd met elkaar om en er was ontzag voor het gezag. Voorbeeldje: in de pauze op de middelbare school surveilleerden leraren op het schoolplein, vooral om rokers in de kraag te vatten. Als we betrapt werden, dorsten we de surveillanten niet tegen te spreken en accepteerden we gelaten onze straf (liever dan die afgang knepen sommigen het brandende shaggie in hun hand fijn). Nu gaat dat anders. Een vriendin van mijn vrouw is docent in Raalte en moest surveilleren. Ze zag een jongen, die, hoewel hij maar een meter van een prullenbak af stond, een plastic zak met lunchafval op de grond gooien en sprak hem daar op aan. De reactie van de knaap - 15 jaar - was veelzeggend: “Waar bemoei je je mee, mongool? Ruim het zelf op!”
En zo kent iedereen wel voorbeelden van dit soort gedrag. Ik vrees dat #doeslief geen enkele indruk maakt op dit soort gasten en eerder een averechts effect heeft. De oplossing? Geen idee, er zal iets wezenlijks in onze samenleving moeten veranderen. Mijn oma, al vaker aangehaald in Grenzeloos vanwege haar pragmatische oplossingen voor allerlei problemen, wist het wel. “Met de zweppe moet die hebben, dat zal hem leren.”