Oorlog

Als je het nu over de oorlog hebt is het niet meer zo vanzelfsprekend dat hiermee de Tweede Wereldoorlog wordt bedoeld. Het zou ook kunnen slaan op de ‘militaire operatie’ in de Oekraïne of het gewapende conflict tussen Hamas en Israël in Gaza, die de gemoederen danig bezighouden. De vrede, die zo lang vanzelfsprekend leek in Europa, is een stuk brozer geworden.
Als in de vorige eeuw de oorlog ter sprake kwam ging het geheid over WO2. In mijn jeugd zat die aan tafel (’Eet je bord leeg, in de Hongerwinter zouden ze daar een moord voor doen’), stond in de boekenkast in de vorm van lijvige naslagwerken, kwam regelmatig op tv (De Bezetting) en was het onderwerp van gesprek op verjaardagen.
Als we op zondag een tochtje met de auto maakten, gingen we langs plaatsen die iets met de oorlog te maken hadden (’Daar woonde een NSB-boer, maar die was nog niet zo slecht’). Mijn vader reed vaak langs de ‘onderduikboerderij’ in Harfsen, waar in oktober ’44 na verraad boer Gerrit Slagman samen met een groot aantal onderduikers werd gearresteerd en afgevoerd.
Zo had elk dorp zijn drama. De bewoonster van de boerderij, waar ik nu woon, werd in de nadagen van de oorlog, toen ze met de fiets onderweg was van Hengelo naar Beek, door nota bene een piloot van een Engels jachtvliegtuig neergeschoten. Later bleek de boerderij een groot geheim te hebben. Terwijl in de voorkamer een Duitse officier was ingekwartierd zaten op zolder onderduikers. Hoe bizar wil je het hebben?
De fascinatie van mijn vader voor alles wat met WO2 te maken had, heeft hij op mij overgebracht. Ook ik zat urenlang te lezen in vuistdikke pillen en keek vaak naar documentaires op de Duitse tv-zenders, waarin met verrassende openhartigheid het inktzwarte verleden werd belicht.
Vaak heb ik mezelf de vraag gesteld: welke kant zou jij in de oorlog hebben gekozen? Was jij een verzetsstrijder geweest een NSB-er, of nog erger, een SS’er? Vermoedelijk geen van allen. De overgrote meerderheid van de natie maakte geen keuze, probeerde na de inval van de Duitsers de draad van het gewone leven weer op te pakken. Maar naarmate de oorlog vorderde, pleegde een steeds grotere groep passief verzet. Zoals dat zo mooi gepersifleerd is door Van Kooten en De Bie met hun typetjes Arie en Gé Temmes, die met ‘Wo ist der Bahnhof? Do is der Bahnhof ’ de Duitsers de verkeerde kant op stuurden.
WO2 begint langzaam weg te zakken in het collectieve geheugen. Logisch. Voor de huidige generatie is die helemaal ver weg. Toch mag deze oorlog nooit een voetnoot in de geschiedenis worden. Het is een morele verplichting de mannen en vrouwen te blijven gedenken die zijn gevallen voor onze vrijheid. Daarom is het belangrijk dat elk jaar op 4 mei de klokken beieren op de Waalsdorpervlakte, kransen worden opgehangen op de Dam in Amsterdam en overal in het land herdenkingen plaats vinden.
Opdat we niet vergeten.